Un fado

Onte chamoume a miña nai para dicirme que apañara tomates e pementos e uns pés de leituga e para que os fose buscar. Eu chámoa casi todos os días e, cando vou vela o fin de semana, sempre traio froitos da horta. A miña nai nunca antes collera o teléfono para falar da horta; eso só o fai o meu pai. Onte díxome que os tomates saíran moi doces, coa carne zumarenta e preta, como a da xente nova, e que facían boísima ensalada. Os pementos arrecendían e servían moi ben para cociñalos recheos. As leitugas eran rizas, como me gustan a min. Seguiu un suspiro longo.
-Onte atoparon no monte a Berto Couto. Estudiara contigo na escola, verdade?
Non esperou resposta.
-Estaba entre dous penedos do Piñeiral, cun golpe na cabeza e co corpo medio desnudo, zurzido de feridas vellas e novas. Era sabido.
Notei un arrepío e non souben qué dicir, pero creo que nin se decatou.
-Mira que era ruin ese rapaz, dende ben pequeno. Canto fixo sufrir á avoa! Non podería ter saído bo?
Era ruin, si. Levábame un ano ou dous e xa cando iamos a escola de dona Isabel, que era unha mistura de gardería e aula para rapaces difíciles, a profesora amarráballe un pé á pata do pupitre para que non fuxise pola ventá. Debía de ter catro anos ou cinco e andaba sempre porco, cun pelo longo que lle tapaba os ollos e cunhas patillas mestas que lle facían parecer un bandoleiro. Non recordo a cor dos seus ollos, que sempre agachaba, nin a forma da boca, pero si aquela pel escura, que parecía reflexo dun sol negro, e aquelas mans, onde as liñas das palmas apenas se distinguían baixo un enreixado de cortes e feridas que, as máis das veces, non acababan de curar.
Da escola de dona Isabel desapareceu nunha ocasión durante máis dun mes despois de lanzarlle unha pedra á cabeza a Julito, o fillo do panadeiro, porque lle preguntou pola súa nai. Deulle no medio e medio da fronte e ao rapaz comezou a caerlle una pinga grosa de sangue pola pendente do nariz que nos deixou a todos espantados, como se Julito fose un aparecido. Ao primeiro, ninguén se moveu, pero cando Julito abriu por fin a boca e soltou un berro que parecía chegar dun corpo moito máis vello e grande que o seu corpiño de cinco anos todos comezamos a rodealo e a berrar tamén, asustados máis polo queixume que pola ferida. Berto, que despois de lanzar a pedra quedara cos ollos fixos en Julito, saiu entón correndo do patio e colleu o carreiro das Vacas Vellas, o que levaba ao monte.
Cando o panadeiro viu chegar ao seu fillo coa fronte marcada, como se fose un santo, din que foi directo a falar coa avoa do rapaz. A señora Isaura, que era unha muller moi alta, de nariz grande e mal feita como un pemento e a que eu recordo con pano na cabeza e sempre de loito, abriulle a porta cos ollos baixos e cun xesto amable, porque ainda non se lle enchera de fel o corpo, e recordoulle ao panadeiro que o seu neto ainda non cumplira cinco anos.
-O rapaz non é bo, xa se ve, e non vai facer carreira na escola, pero ninguén ten que andar sacándolle cousas da nai, que bastante tivo que ver o pobre ata que a levaron para curarlle os nervos.
-Iso é outra historia, señora Isaura, pero ao meu fillo case o mata... –parece que lle replicou o panadeiro.
-Hai feridas peores, veciño, e unha nai doe máis que unha pedrada... -din que dixo dona Isaura- Deixe ao rapaz, que xa verei eu de endereitalo ata onde me den as forzas.
Foi a primeira vez que falou así a muller e a última, porque nos anos que seguiron e, polo menos ata oitavo de EXB, que foi cando Berto deixou o colexio, houbo centos de pedradas, fuxidas ao monte, pelexas, castigos, paus... que esgotaron a pobre vella e demostraron que o rapaz era revirado como un tronco de vide. Pero ninguén foi quen de falar outra vez da súa nai.
-Era ruin o rapaz, miña filla –seguiu a voz no teléfono-, pero tamén é ruin ter vida de can. E morte.
Seguiu un silencio e logo o pitido rápido de fin da chamada. Marquei eu desta vez e, cando oín de novo a voz da miña nai, salpicaba as palabras cun leve sorber de mocos.
-Bueno, e entón a que hora ves buscar os tomates e iso? –dixo cun falar despreocupado.
-Hoxe? Pero hoxe é... xoves, mamá. –e ao dicilo souben que non había volta.
-Xoves, si. Entre semana hai menos tráfico. A ver se podes chegar antes da cinco.
-Das cinco?
-Si, porque os tomates xa os apañamos onte e canto antes os leves... E así podemos dar un paseíño e, se nos cadra, ainda chegamos ao enterro... Xa sabes que entre semana aos enterros van catro e, sendo quen é, igual nen catro. Un veciño é un veciño, filla- engadiu querendo soar severa.
Tiven que andar ás carreiras e esquecer un cento de cousas que quería facer pola tarde, pero antes de coller o coche para ir á vila ainda me chegou o tempo para mercar unhas flores. A florista púxome unhas rosas brancas das que usaba para os ramos de noiva e escribiu nunha cinta con letras douradas: “Nunca te esqueceremos”.